Αντώνης Καρατζάς (Νομική Βιβλιοθήκη)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

[9 Φεβρουαρίου 2016, στον Π. Δουβίτσα]

1. Πού εστιάζετε την αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των εκδοτών; Εξακολουθεί να υπάρχει; Γιατί; Θα μπορούσε αυτό να αλλάξει και πώς; Πόσο άμεσα;

Οι Έλληνες εκδότες αδυνατούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για τον ίδιο λόγο που αδυνατούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους οι Έλληνες επιχειρηματίες. Καχυποψία, ενδοσκόπηση, εσωστρέφεια και έλλειψη προσλαμβανουσών παραστάσεων των τάσεων που επικρατούν στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. είναι μερικοί από τους λόγους. Η νεότερη γενιά των Ελλήνων εκδοτών έχει ξεπεράσει μερικά από τα παραπάνω προβλήματα και είναι σαφώς πιο εξελιγμένη και πιο ευέλικτη από την προηγούμενη. Η κρίση πάντως αποτελεί χρυσή ευκαιρία να αποδειχθεί εάν αυτή η νεότερη γενιά κάνει τελικά την υπέρβασή της παραμερίζοντας εγωισμούς του παρελθόντος έτσι ώστε να μπορέσουν να συνεργαστούν ο ένας με τον άλλον. Σχετικά με το πόσο άμεσα μπορεί να γίνει αυτό θα το καθορίσει ο χρόνος και έχει σχέση με το απόθεμα λίπους αλλά και των ψυχικών δυνάμεων που έχει απομείνει στο καθένα από τα εκδοτικά σχήματα που έχει νόημα να συνεργαστεί με άλλα.

2. Πώς εξηγείτε την αδιαφορία της πολιτείας απέναντι στους εκδότες; Τι κάνουμε «λάθος» όλα αυτά τα χρόνια και δε μας ακούν;

Η πολιτεία αδιαφορεί για τους εκδότες, όπως αδιαφορεί για τους πολίτες της. Η ελληνική πολιτεία δεν είναι καθόλου κοινωνικο-κεντρική, η δε κοινωνία διαχρονικά καχύποπτη έναντι της πολιτείας. Μια αμφίδρομη σχέση αγάπης και μίσους, που όμοιά της δεν συναντάει κανείς ούτε στη γειτονική Τουρκία στην οποία ο νόμος είναι σεβαστός. Προσωπικά η αδιαφορία αυτή δεν με εκπλήσσει καθόλου, ούτε καν το γεγονός ότι, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της νοτιοανατολικής και κεντρικής Ευρώπης που έχουν περάσει από παρόμοιες κρίσεις η αγορά του βιβλίου αναδείχθηκε ως αποκούμπι της κοινωνίας και του ατόμου, στην Ελλάδα τουναντίον παραμένει ουραγός και πολύ μακράν πίσω άλλων προτεραιοτήτων όπως της ένδυσης, υπόδησης κ.λπ.


3. Με ποιον τρόπο θα πρέπει να χτίσουμε συνεργασίες αυτή τη χρονική στιγμή;

Παραμερίζοντας εγωισμούς, πεπαλαιωμένες αντιλήψεις, αμφίσημης αξίας μερίδια αγοράς και εν γένει νοοτροπίες του παρελθόντος. Αντικρίζοντας κατάματα την πραγματικότητα για την ανάγκη δημιουργίας μεγαλύτερων, ανθεκτικότερων και πιο ευέλικτων εκδοτικών μονάδων.


4. Ποια είναι η κατάσταση τα τελευταία 2-3 χρόνια (πώς έχει εξελιχθεί/σταθμοί) με βάση τη δική σας εμπειρία της αγοράς;

Τα τελευταία 2-3 χρόνια έχει αποχωρήσει βίαια ένα πολύ μεγάλος μέρος της αγοράς, που διαβίωνε στον χώρο αυτό περιστασιακά και κυρίως λόγω της επίπλαστης ευμάρειας που γνώρισε ο εκδοτικός χώρος τα τελευταία δέκα χρόνια πριν από το ξέσπασμα της κρίσης. Στα θύματα της κρίσης, δυστυχώς, συμπεριλαμβάνεται και ένα μέρος μικρών εκδοτών και υγιών βιβλιοπωλείων που δεν άντεξαν την έλλειψη ρευστότητας και την υπερφορολόγηση, σε συνδυασμό βεβαίως με τη μείωση του τζίρου, που σε αρκετές περιπτώσεις έφτασε το 60% από την αρχή της κρίσης. Στην αγορά έχει απομείνει το μέρος εκείνο των εκδοτών και μαζί τους και ελάχιστοι βιβλιοπώλες που δεν είχαν υπερδανεισμό και ταυτόχρονα διέθεταν μια αξιοσημείωτη παραγωγική βάση που τους επιτρέπει να επιβιώνουν μέχρι σήμερα, ενίοτε με ανθρωποθυσίες του συγγραφικού και συνεργατικού τους περίγυρου. Εάν δεν αρχίσει να περισσεύει ένα μικρό μέρος από το εισόδημα των εργαζόμενων Ελλήνων, η αγορά του βιβλίου θα συνεχίζει να βαίνει μειούμενη χωρίς να εξαφανιστεί τελείως, και αυτό σημαίνει ότι θα επιβιώσουν πολύ λίγοι εκδότες και ελάχιστα βιβλιοπωλεία εκ των οποίων τα ισχυρότερα θα είναι οι όποιες, μια ή δύο, αλυσίδες καταφέρουν να παραμείνουν όρθιες.


5. Τι θα σας βοηθούσε πραγματικά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Άμεσα τι θα είχε καλύτερο αποτέλεσμα στη δουλειά σας, τι θα σας «έλυνε» έστω και λίγο τα χέρια για να «χτίσετε» προς τα πάνω;

Το μόνο που χρειάζεται η ελληνική εκδοτική –αλλά και επιχειρηματική– τάξη είναι να αφεθεί ελεύθερη να κάνει τη δουλειά της. Αυτή θα ήταν η σημαντικότερη συμβολή του κράτους στην επιχειρηματικότητα, εκδοτική ή όποια άλλη. Τα υπόλοιπα, η πραγματική βοήθεια, θα έρθουν μόνα τους από την απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων που κρύβει κάθε επιχείρηση που προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον. Εάν οι Έλληνες εκδότες συναγωνίζονταν με τους ίδιους όρους ανταγωνισμού τους Ευρωπαίους ομολόγους τους χωρίς τις τρικλοποδιές και τα απρόβλεπτα που έρχονται από το ίδιο τους το γήπεδο, είμαι σίγουρος ότι θα είχαν αξιοζήλευτες επιδόσεις. Το ίδιο ισχύει για όλους τους κλάδους.


6. Βραχυπρόθεσμα: Ποιες αποφάσεις θα έπρεπε να πάρει άμεσα η πολιτεία για να βοηθήσει τους εκδότες αλλά και τα βιβλιοπωλεία, ώστε να αναπτυχθούν με υγιή τρόπο; Πού πρέπει να μπουν οι βάσεις γι’ αυτό;

1) Να επανέλθει η ενιαία τιμή του βιβλίου η οποία, όπου εφαρμόζεται, βοηθά την ποιοτική παραγωγή εκδόσεων. 2) Να επιλυθεί ο παραλογισμός της διαφοράς του Φ.Π.Α. μεταξύ έντυπου (6%) και του αυτού ηλεκτρονικού περιεχομένου (23%). Γνωρίζω ότι αυτό είναι θέμα Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ελλάδα το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ενώσει τη φωνή της μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που το ζητούν. 3) Να επανατοποθετηθεί πλήρως η πολιτεία απέναντι στο θέμα των ήδη υπαρχουσών αλλά και νέων βιβλιοθηκών. Απίστευτες αστοχίες, αδιαφάνεια και αναχρονισμοί συνθέτουν το πρόβλημα της έλλειψης των βιβλιοθηκών στη χώρα. 4) Να ενισχυθούν δράσεις φιλαναγνωσίας, η οποία θα ξεκινά από την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. 5) Μέσα από μια νέα σύγχρονη νομοθεσία περί εξαγορών και συγχωνεύσεων να δοθούν κίνητρα, φορολογικά κυρίως, στις εκδοτικές –αλλά και υπόλοιπες– επιχειρήσεις που επιθυμούν να συγχωνευθούν έτσι ώστε να δημιουργηθούν μεγαλύτερα και πιο ανθεκτικά απέναντι σε κρίσεις σχήματα. 6) Να δοθούν φορολογικά κίνητρα στην ίδρυση νέων βιβλιοπωλείων σε ακριτικές και άλλες δύσβατες ή φτωχές περιοχές της Ελλάδας. Ο πρώτος υπουργός Πολιτισμού που θα ταυτίσει το άνοιγμα ενός βιβλιοπωλείου σε μια ακριτική περιοχή με τη λειτουργία ενός «προξενείου» που προωθεί και προάγει τον ελληνικό πολιτισμό θα έχει πλήρως συνταχθεί με το πνεύμα και την ανάγκη της εποχής.


7. Μακροπρόθεσμα: Σε τι πρέπει να «επενδύσουμε»; Πού και πώς μπορούμε ή πρέπει/χρειάζεται να συνεργαστούμε με την πολιτεία, ώστε να δημιουργηθούν αποτελεσματικά συντονιστικά όργανα/φορείς; Ή μήπως αυτά δεν τα χρειαζόμαστε; Γιατί;

Όποιος έχει περάσει από συντονιστικό/κλαδικό όργανο έχει κάνει την ακόλουθη λυπηρή διαπίστωση: Η συλλογική τους λειτουργία πάσχει βαθιά καθότι η λέξη «συλλογική» υπάρχει μόνο κατ’ όνομα. Το φαινόμενο είναι γνωστό. Ενδεκαμελή όργανα εκ των οποίων εργάζεται ή ασχολείται με τα προβλήματα του κλάδου το πολύ ένας ή δύο άνθρωποι. Διοικητικά συμβούλια χωρίς ημερήσια διάταξη, δράσεις χωρίς μεσο-μακροπρόθεσμους στόχους και προοπτική, αρχαιρεσίες που παραπέμπουν σε παλαιοκομματικού τύπου πελατειακές σχέσεις, κλαδικοί εκπρόσωποι που εκλαμβάνουν τα συνέδρια και fora στα οποία συμμετέχουν ως ασκήσεις αναζήτησης των καλύτερων προσφορών στα τοπικά εκπτωτικά χωριά στα οποία ξεχύνονται με περισσό ζήλο, εκθέσεις και αναλύσεις που δεν διαβάζονται από κανέναν, αυτή εν ολίγοις είναι η κατάσταση που επικρατεί στα περισσότερα κλαδικά όργανα. Οι εκδότες δεν θα μπορούσαμε να αποτελούμε εξαίρεση. Η πολιτεία στο πρόβλημα αυτό δεν μπορεί να βοηθήσει. Το πρόβλημα του ελλείμματος συντονισμένης συλλογικής δράσης είναι ένα πρόβλημα πανεθνικό με βαθιές προεκτάσεις και κατά την άποψή μου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδήγησαν στη βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση που μαστίζει τη χώρα.


8. Συμφωνείτε ότι ένα από τα βασικότερα ζητήματα στη μακροπρόθεσμη θετική αλλαγή των συνθηκών είναι η δημιουργία νέων και περισσότερων αναγνωστών; Με ποιους τρόπους θα μπορούσαμε να το καταφέρουμε αυτό πιο άμεσα; Με ποιους τρόπους θα πετύχουμε αποτελέσματα με πολύ μεγάλη διάρκεια (δεκαετιών);

Το κλειδί της πολιτισμικής ανάπτυξης της χώρας βρίσκεται στο ποσοτικό και ποιοτικό μείγμα που αποτελούν συνολικά οι αναγνώστες όλης της χώρας. Συνεπώς ο αριθμός τους είναι ευθέως ανάλογος του ρυθμού αυτής της ανάπτυξης. Ο φιλαναγνώστης πάντως δεν γεννιέται, γίνεται και η κατάλληλη ηλικία για αυτή τη ζύμωση είναι η πρώιμη παιδική ηλικία, στο στόχαστρο της οποίας υπάρχουν πλέον αξιόλογα εκδοτικά εγχειρήματα. Εάν η πολιτεία θέλει πραγματικά να αυξήσει τη φιλαναγνωσία, πρέπει να κάνει δύο πράγματα. Πρώτον να τη μετρήσει (if you can’t count it you can’t manage it) και δεύτερον να στρέψει το βλέμμα της σε χώρες των οποίων οι δράσεις φιλαναγνωσίας αποτελούν στρατηγική πολιτική επιλογή, όπου το μόνο που έχει να κάνει είναι να αντιγράψει τις καλές πρακτικές τους.


→ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Θάνος Ψυχογιός / εκδ. Καρδαμίτσα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

〉ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ〈

Προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό

 


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Ο διττός χαρακτήρας του Δικαιώματος Δημόσιου Δανεισμού / Βασιλική Στρακαντούνα & Γιάννης Κικκής

Το βιβλίο στον ευρωπαϊκό Νότο την εποχή της κρίσης / Άννα Καρακατσούλη

Ωδή στον Εκδότη / Αντώνης Καρατζάς


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Οι αριθμοί που δεν είναι / Περικλής Δουβίτσας (15.02.16)

Αλλαγή εκδοτικού παραδείγματος – εξωστρέφεια, συνέργειες, ενδυνάμωση (στοιχεία από 2 πρόσφατες έρευνες) / Παναγιώτης Κάπος (13.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Τα παιδιά και η ανάγνωση. Τι κάνουμε; / Ειρήνη Βοκοτοπούλου (09.02.16)


〉ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΕΚΔΟΤΩΝ〈

Νίκος Αργύρης / εκδ. Ίκαρος (09.02.16)

Εύα Καραϊτίδη / εκδ. της Εστίας (09.02.16)

Αντώνης Καρατζάς / Νομική Βιβλιοθήκη (09.02.16)

Θάνος Ψυχογιός / εκδ. Καρδαμίτσα (09.02.16)


〉ΚΡΙΣΗ+ΒΙΒΛΙΟ〈

Στοιχεία για τη χαμένη πενταετία του βιβλίου (2009-2014) / Γιάννης Ν. Μπασκόζος (05.02.16)

Αποτύπωση της κρίσης: βιβλιογραφικές βάσεις και στατιστική / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (06.02.16)


〉ΒΙΒΛΙΟ: παρόν και μέλλον〈

Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου, ο δονκιχοτισμός και η πραγματικότητα / Κατερίνα Φράγκου (03.02.16)

Οι δύο ζωές της ανάγνωσης / Θοδωρής Ρακόπουλος (03.02.16)

Βιβλιοφιλία, μια Σταχτοπούτα που ψάχνει το γοβάκι της / Γιώργος Ν. Περαντωνάκης (27.01.16)

Η τεχνολογική κλήση / Ένα σημείωμα για τη γραφή / Χρήστος Χρυσόπουλος (27.01.16)

Ο αναγκαίος ιμπεριαλισμός / Γιάννης Τσίρμπας (27.01.16)

10 σημεία για τη νέα οικονομία του βιβλίου / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (27.01.16)

Το «κογκνιταριάτο» και η ψηφιακή υπόσχεση / Χρήστος Χρυσόπουλος (21.01.16)

ΑΒΓ (Ανάγνωση, Βιβλίο, Γραφή) / Γιώργος Χουλιάρας (21.01.16)

Περί λογοτεχνίας, (ψηφιακού) μελανιού και συνδέσμων μας / Βασίλης Αμανατίδης (21.01.16)

Fair και Read / Ηρακλής Παπαϊωάννου (21.01.16)

Πρώτες σκέψεις για το οικοσύστημα του βιβλίου / Mε αφορμή την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας fairead – το περιβάλλον της ανάγνωσης / Περικλής Δουβίτσας (21.01.16)

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Κρίση του βιβλίου και το εγχείρημα του fairead / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Εθνικά Κέντρα Βιβλίου ή εθνική πολιτική για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία / Το βιβλίο και ο πολιτισμός σε όλες τις εκφάνσεις του είναι ο μόνος τρόπος για να κρατήσουμε ζωντανή τη χώρα και την ελπίδα για το μέλλον / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

’The Age of Discontent’ – Greek publishing through six years of austerity / The Cultural Politics of the Greek crisis / S. Kabouropoulos

Το ανοικτό πεδίο / Τι συμβαίνει στην καλλιτεχνική και ειδικότερα την ποιητική σκηνή μιας χώρας που βρίσκεται σε καθεστώς κρίσης; / [ΦΡΜΚ] τεύχος#1

Ενιαία τιμή βιβλίου: υπέρ και κατά / Σωκράτης Καμπουρόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Στόχος η παραγωγή νέων πολιτιστικών αγαθών / Εθνική πολιτική βιβλίου – Εθνική πολιτική για τον πολιτισμό / Χρήστος Χρυσόπουλος (ΧΡΟΝΟΣ/Πολιτισμική δημοκρατία)

Η κρίση του βιβλίου, δείκτης της κρίσης αξιών / Σήμα κινδύνου εκπέμπει η αλυσίδα του ελληνικού βιβλίου. Σε οριακή κατάσταση οι Έλληνες συγγραφείς, μεταφραστές, επιμελητές, εκδότες, βιβλιοπώλες, αναγνώστες / Άννα Καρακατσούλη (ΧΡΟΝΟΣ/Ιούλιος 2013)